Powiat Iławski jako jednostka samorządu terytorialnego działa od 1 stycznia 1999 r. na podstawie ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jednolity z 2001 r. Dz. U. Nr 142, poz. 1592  z późn. zm.) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów (Dz. U. z 1998 r. Nr 103, poz. 652) oraz Statutu Powiatu Iławskiego uchwalonego 31 marca 1999 r. tekst jednolity statutu został ogłoszony w Dzienniku Urzedowym Województwa Warmińsko - Mazurskiego z dnia 13 sierpnia 2002 r. Nr 99, poz. 1507.

Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
Powiat ma osobowość prawną.
Samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej.
O ustroju powiatu iławskiego stanowi jego statut.